Кошехабльские

Вести (12+)

Традиции, памятные даты   /

Отечественнэ зэошхор къызежьэм Родинэр къаухъумэнэу апэ дэкIыгъэхэм ащыщ зэш-зэшыпхъоу Дэгужъые Аминэрэ Гощсымэрэ (Сарэрэ).

Дэгужъые Амин Шъалихьэ ыкъор 1910-рэ илъэсым къэхъугъ. Колхозым апэ хэхьагъэмэ ащыщ, пшъы зыфаIорэ ымышIэу лажьэщтыгъэ. Гухэлъ-гупшысэ дахэхэр иIэхэу, щыIэныгъэм лъагъоу щыпхырищыщтымрэ зэрэтеуцощтымрэ зыфигъэхьазырыщтыгъэ, ау ошIэ-дэмышIэу Отечественнэ зэошхор къежьи, игухэлъхэр  зэщигъэкъуагъэх.

Апэ дэкIыгъэхэм ахэтэу, заор къызщежьэгъэ ыкIи зыщаухыгъэ илъэсхэм азфагу пыим езэуагъ.

Бэдзэогъу мазэм щегъэжьагъэу я 255-рэ щэрыо лъэсыдзэ десантнэ бригадэм хэтэу зэуагъэ. Керчь шъхьафит зышIыжьыгъэхэм ахэтыгъ. Мэзэе мазэм 1944-рэ илъэсым щегъэжьагъэу Iоныгъо мазэм нэс я 8-рэ щэрыо полкым хэтыгъ. Iоныгъо мазэм 1944-рэ илъэсым щегъэ-жьагъэу заор аухыфэкIэ я 667-рэ щэрыо полкым хэтыгъ.

ЧIы залэм (Малая земля) щызэуагъэмэ ахэтыгъ, пхъашэу пыим жэхахьэзэ. Ар къаушыхьаты бгъэхалъхьэ пчъагъэу къыратыгъэхэм (ахэм ащыщ «Орден Славы»), ыкIи уIэгъэ хьылъэу къытыращагъэхэм (ыбгъэрэ ылъэпшъитIурэ щэхэр апхырыкIыгъагъэх). Апэрэу хьылъэу къызауIагъэр 1943-рэ илъэсыр ары. Ари, укIыгъахэу ашIошIи шъхьарыкIыгъэхэу, зы дзэкIолI къызэтеуцу къызызэрегъэзэкIым ыпсэ хэтэу къычIэкIыгъ. Джащ ихьатыркIэ госпиталым чIэфагъ. ЕтIани, гъэшIэгъоныр, къалэу Пятигорскэ госпиталым зычIэфэм, ышыпхъоу Сарэ ащ операционнэ сестрау чIэтэу къычIэкIыгъ ыкIи ыш охъужьыфэкIэ, лъэшэу ынаIэ къытыригъэтыгъ.

Зэрэхъужьыгъэм тетэу зэо мэшIуаем  Iухьажьыгъ. Къалэу ЦIэмэз дэжь щыкIуагъэ заом Аминэ псэемыблэжьэу щызэуагъ, нэмыц пчъагъэ ыукIыгъ,   ежьыри хьылъэу къауIагъ. Госпиталым мэзэ пчъагъэрэ чIэлъыгъ.

Аминэ ыIэ дышъэ къыпэзы зыфаIорэм фэдагъ, IофшIэн къызыфимыгъотыжьэу, зы такъикъи щысыщты-гъэп. Ар къеушыхьаты ишъэогъу кIалэмрэ ежьыррэ ашIыгъэ Iэшъхьалыр. Коц Iумыхыжьыгъэ шъофым игъунэгъоу яштаб щытыгъэти, шъхьалыр ашIи, IэкIэ афэхьаджыщт коцыр ахьаджызэ, хьа-джыгъэ ашIыщтыгъэ. Шъоф пщэрыхьапIэм аратыти, пщэрыхьакIомэ хьалыгъу агъажъэщтыгъэ.

Псэоу заом къыхэкIыжьыгъагъ.    Илъэс пчъагъэрэ хьалэлэу колхозым бригадирэу щылэжьагъ.

Зэоуж илъэсхэм Дэгужъые зэунэкъощхэр бэрэ зэхахьэщтыгъэх. Ащ фэдэ зыхъурэм Аминэ мэшIуаем Iутзэ тхьэ зэрелъэ-Iугъагъэр къырагъэIотэжьыщтыгъэ:    илъэситф нахь мыхъуми заор аухмэ, мамыр щыIакIэм щыпсэунэу. Инасып къыхьыгъ, итхьалъэIу къыдэхъугъ, шэкIогъу мазэм и 10 1983-рэ илъэсым нэс къыгъэшIагъ.

Аминэ ышыпхъоу Сарэ 1922-рэ илъэ-сым Еджэркъуае къыщыхъугъ. Школыр къызеухым Мыекъопэ медицинскэ училищэм чIэхьагъ ыкIи дэгъу дэдэу         щеджагъ, къызеухым IофшIэнри ригъэжьагъ. Ау дунэе зэошхом имэшIолыгъэу нэмыц фашистхэм къызэкIагъэнагъэр ошIэ-дэмышIэу ищыIэныгъэ къыхадзагъ. Унэм исышъугъэп, лъэIу тхылъ ытхи, апэрэ мафэхэм заом дэкIыгъ.

Илъэситфэ зэуапIэм Iутыгъ, икъарыу хилъхьагъ. Зэо мэшIуаеу тичIыгу щыжъа-гъэм Сарэ иIахьышIу хишIыхьагъ. Госпиталхэм медсестра сэнэхьатымкIэ ащылэжьагъ, операционнэ сестрау Iоф ышIагъ.

Сарэ игукъэкIыжьыхэм ащыщ солдат уIагъэу госпиталым къычIафэхэрэм  ащазымэхэм алъакъохэр ибэгыхьагъэхэу, уIагъэхэу, щазымэр зэIаупкIыти, лъакъор къызырахыкIэ хьамлыур уIагъэм къыхэтэкъоу, шъункIэ ежьагъэу къэлъагъощтыгъэ. Ахэр агъэхъужьыным, псынкIэу   алъакъо тырагъэуцожьыным фэбанэщтыгъэх.

Тисоветскэ цIыфхэр псэемыблэжьэу фашистхэм апэуцужьыгъэх, къызэрыкIыгъэ хьакIэ-къокIэбым рагъэ-зыхьажьыхи, ыпсэ щыIуахыгъ. ТицIыфхэм агуи, акIуачIи зэлъыIэсыжьэу, зэдеIэжьхэзэ, заом иуIагъэхэр агъэкIыжьыгъ. А сатырхэм Сари ахэтыгъ, Польшэми нэсыгъ.

Шъхьагъусэ фэхъущт Щыкъ Аскэрбыи заом щыIукIагъ, ащ ыуж псэогъоуи фэ-хъугъ. Лейтенант званиер иIэу заом къыхэкIыжьыгъ, бгъэхэлъхьэ пчъагъэм ыбгъэгу къагъэдэхагъ. Ахэм ащыщ бгъэхалъхьэу «За победу над Германией».

Заом къызекIыжьым, Кощхьаблэ сымэджэщым акушеркэу илъэс пчъагъэрэ Iоф щишIагъ, ищытхъуи аригъэIуагъ.

ДЭГУЖЪЫЕ Сурэт.