Кошехабльские

Вести (12+)

Традиции, памятные даты   /

Мыгъэ заор зыуцужьыгъэр илъэс 75-рэ мэхъу. ТекIоныгъэм икъыдэхын зиIахьышIу хэзышIыхьагъэхэм ащыщ Дэгужъыекъо лIакъом щыщ нэбгырэ пчъагъэ. Ахэр псэемыблэжьэу заом хэлэжьагъэх, хэкIодагъэхэри къахэкIыгъ, зинасып къыхьи, псэоу къэкIожьыгъэхэри ахэтых. Гукъао нахь мышIэми, непэ зэкIэ ветеранхэу Дэгужъыекъо лIакъом хэтыгъэхэм ядунай ахъожьыгъ.

Сыд фэдиз уахътэ тешIагъэми, зэо мэхъаджэр зыуцужьыгъэр, унагъо пэпчъ гукъаоу, гухэкIэу къырилъхьагъэр ащыгъупшэрэп. Унагъо пэпчъ пIоми ухэукъонэп зы нэбгырэ, тIу, щы е нахьыбэ икIыхи заом Iухьагъэх. Дэгужъыекъо лIакъом щыщхэу ЕджэркъуаекIэ нэбгырэ 24-рэ заом апэрэ мафэхэм дэкIыгъэх. ТыдэкIи щызэуагъэхэми, цIыфыгъэу, зэфагъэу, шъыпкъагъэу ахэлъхэм непэ зынэсыгъэ лъэгапIэхэр къафилэжьыгъэх, якъуаджи, ялъэпкъи, ялIакъуи анапэ тырамыхэу лIыгъэшхо эхэлъэу зэуагъэх, щытхъушхо апылъэу зинасып къыхьыгъэхэм къа-гъэзэжьыгъ. Ахэмэ зэу ащыщыгъэх зэшъхьагъусэхэу Дэгужъыекъо Хьасанэрэ Пелагеерэ.

Хьасанэ 1910-рэ илъэсым унэгъо Iужъу къихъухьагъ. 1934-рэ илъэсым, школыр дэгъу дэдэу къызеухы ыуж, къалэу Воронеж дэт кIэлэегъэджэ институтым чIахьи, 1939-рэ ар илъэсым къыухыгъ. КъэIогъэн фаер, Хьасанэ зэрэ Адыгэ хэкоу апэрэу географиемкIэ ригъэджэнхэу апшъэрэ гъэсэныгъэр зэрэзэригъэгъотыгъэр ары. Еджэркъое школым Iоф щишIэнэу ригъэжьагъ, ау Отечественнэ зэошхор къежьагъ ыкIи апэрэ мафэхэм ихэгъэгу къы-гъэгъунэнэу дэкIыгъ.

Заор къызежьагъэм ыкIи зыщаухыгъэ илъэсхэм азыфагу пыим езэуагъ. Илъэситф заом щихьыгъ. Заом имашIо хэтэу тишъхьафитныгъэ къытфиухъумагъ.

Мэкъуогъу мазэм 1941-рэ илъэсым щегъэжьагъэу бэдзэогъу мазэм 1942-рэ илъэсым нэс я 126-рэ кавалерийскэ полкым кавалеристэу хэтыгъ. Бэдзэогъу мазэм 1942-рэ илъэсым щегъэжьагъэу 1945-рэ илъэсым нэс я 1199-рэ щэрыо полкэу я 454-рэ щэрыо дивизием хахьэрэм разведчикэу хэтыгъ. Дивизиеу зыхэтыгъэм километрэ мин пчъагъэ ыкIугъ. Белоруссиеми Польшэми ащызэуагъ. Тидзэхэр Берлин нэсынхэкIэ километрэ 40 нахь къэмынагъэу ар хьылъэу къауIагъ. Къалэу Энгельс игоспиталь къащагъ. Гъогогъуе операцие ылъакъо ашIыгъ, ау пахынэу хъугъэ, афэгъэхъужьыгъэп. Ащ перевязкэ фэзышIыщтыгъэу, урыс пшъэшъэжъыеу Пелагее нэIуасэ щыфэхъугъ, шIу ылъэгъугъ ыкIи псэогъу зэфэхъугъэх. Госпиталым чIэлъзэ заор аухыгъ. Ащ ыужи мэзэ пчъагъэрэ чIэлъыгъ. 1946-рэ илъэсым Пелагее ишъхьагъусэу, пшъэшъэ цIыкIу яIэу икъоджэ гупсэ къыгъэзэжьыгъ.

Къащтэ имыIэу, ымышIэу пыим зэрезэуагъэм пае орденхэр, бгъэхалъхьэ пчъагъэ къыфагъэшъошагъ. Ахэм афэшъхьафэу Жъогъо Плъыжьым иорден, бгъэхалъхьэу «За победу над Германией», ащ нэмыкIхэри къылэ-жьыгъэх.

Пелагеи пшъэшъэ Iэпс-лъэпс цIыкIоу, Iэужьыр-лъэужьырэу, жьы кIэтэу, чэщ-зымафэм сыхьат-сыхьатитIу нахь мычъыеу заор аухыфэ госпиталым сымаджэхэм ахэтэу Iоф ышIагъ. Къалэу Энгельс щыщхэу нэбгырэ мин 21-рэу заом Iухьагъэхэм ар ащыщыгъ. Меркулова Пелагее Никифор ыпхъур къэлэ военкоматым кIуи, военнэ комиссарым истол лъэIу тхылъ тырилъхьагъ Армие Плъыжьым хагъэхьанэу.

ШышъхьэIу мазэм и 19-м чэщым 1941-рэ илъэсым апэрэ уIэгъэ нэбгырэ 541-рэ къащагъэх. Джащ щыригъажьи, Пелагее заор оуцужьыфэкIэ, ащ ыужми илъэсым ехъурэ сымаджэм ахэтыгъ. Блъэхалъхьэ пчъагъэ Пелагее къыфагъэшъошагъ, ахэмэ ащыщ бгъэхалъхьэу «За Победу над Германией».

Зэо ужым илъэс пчъагъэрэ Хьасанэ географиер аригъэхэу школым щылэжьагъ.

1993-рэ илъэсым ащ иуIэгъэжъхэр къызэкIэрыожьыхи, идунай ыхъожьыгъ. Пелагеи ишъхьгъусэ ыуж илъэсипшI кыгъэшIэжьи, 2003-рэ илъэсым дунаим ехыжьыгъ.

Джащ фэдэ гъогу Дэгужъыекъо Хьасанэрэ Пелагеерэ заом щакIугъ.

Дэгужъые Сурэт.