Кошехабльские

Вести

Традиции, памятные даты   /

Зэо блэкIыгъэм утегущыIэмэ гур егъэмакIэ, тхьамыкIагъоу къытэхъулIагъэр къиIотыкIыжьыгъуаеу щыт. Заом Урысые Империер нахь тегъэпсыхьагъэу щытыгъ, идзэхэр мин пчъагъэкIэ нахьыбагъэх, Iашэ ыкIи дзэ зэфэшъхьафхэр иIагъэх. Адыгэ шъолъырыр кIуачIэу къыпэуцугъэм пэшIуекIошъугъэп, ау тилIыгъэ кIодыгъэп, тыкъызэкIэкIуагъэп тиамалхэр мыиныгъэми.

Пыим псэемыблэжьэу пэуцужьыным изэхэщакIоу адыгэхэм ахэтыгъэхэм ягугъу непэ къэсшIынэу сыфай. Ахэр тэ тэзгъэшIагъэхэр тишIэныгъэлэжьхэр ары. ТишIэныгъэ зэрэхагъэхъуагъэм, лъэпкъым итарихъ тырыгушхонэу амал къызэрэтIакIэгъэхьагъэм пае ахэм тхьауегъэпсэушхо ятэIо.Ахэм ащыщых: убыххэм, шапсэгъэхэм, натыхъуаехэм, абдзахэхэм язэолIхэм япэщагъэу Бэрзэдж Хьаджэр, ШыупэкIо Хьаудэкъо Мамсыр (натыхъуай), ШыупакIо Шэумыз (нэтыхъуаем япащ), ШэрэлIыкъо Тыгъужъыкъо Къызбэч – шапсыгъэу, анахь лIыгъэшхо къызхэфагъэмэ ащыщ, Щырыхъукъо Тыгъужъ – нэтыхъое дзэ пащ, тарихъым къинагъ, Бракъые ЛъэпшъхьакI – шапсыгъэ лIыхъужъ, дзэ зещакIу, Алджырэекъо Кущыку – бэслъыней пэщэ цIэрыIом ащыщ, Хъырцыжъыкъо Алэр – абдзэхэ лIыхъужъ, Черкесием итарихъ хэт, ЦутхьакIумэ Къамболэт – кIэмгуем япащэу Болэтыкъо Къамболэт игодзагъ, Черкесиер шъхьафит ышIыжьыным фэбэнагъэу Занэкъо Сэфэрбый, шапсыгъэхэм яшъхьафитныгъэ фэбэнагъэу Нэпсэу Хьэжъуагъу, лъытэныгъэшхо зиIагъэу Хъущт Мыхьамэт ыкIи нэмыкIхэр.

Темыр къохьапIэ Кавказым щыпсэущтыгъэ адыгэхэм ялъэпкъ ишъхьафитныгъэ фэгъэхьыгъэ заор 1864-рэ илъэсым ухыгъэ хъугъэ. Пачъыхьэм Черкесиер ыштагъ, цIыфэу заом хэкIодагъэр мин пчъагъ. Минишъэ пчъагъэ Осмэн империем егъэзыгъэу рагъэзыхьагъ. Пачъыхьэм заоу къытишIылIагъэр лъэпкъ гъэкIодэу къытфычIэкIыгъ. ЧеркесиекIэ заджэщтыгъэ хэкур лъыпсыр щигъачъи къыунэкIыгъ, тилъапсэ чIихыгъ.

Ау гукъэкIыжьым чыжьэу зедзми, тэ – адыгэхэм, мы-жъошхо тигушIуакIэ дэлъэу къетхьакIырэп, джы къыддэпсэухэрэм ялажьэкIэ дгъэуцурэп, зэпэуцугъэ къетхьакIырэп.

Кавказ заор заухым хэкужъым къинэгъэ адыгэхэм урыс хэгъэгушхом тыгот тыхъугъ, тизекIуакIи дедгъэштагъ. ТидзэкIолIхэр урыс-япон заоми апэрэ дунай заоми лIыхъужъныгъэ ахэлъэу текIоныгъэм фэбэнагъэх. Зэошхоу блэкIыгъэм лIыгъэшхоу щызэрахьагъэм пае лIыхъужъыцIэр адыгэ нэбгыриблым къафагъэшъошагъ, зэкIэмкIи Къэбэртэе-Бэлъкъарымрэ Къэрэщэе-Щэрджэсымрэ зэхэтэу, нэбгырэ 54-рэ а щытхъуцIэр къафагъэ-шъошагъ. Совет хабзэм изэтегъэуцон, колхоз ыкIи совхозхэм язэхэщэни пэрытныгъэ зетхьагъ, IофшIэнымкIи тыкъызэкIэкIуагъэп.

Непэ адыгэ къэралыгъо гъэпсыкIэ тиIэу тэпсэу, тибыракъи къытшъхьащыт, тыбзэмкIэ тыгущыIэнэу, тытхэнэу кIуачIи амали тиI, тишъхьафитныгъэ хабзэм къытфеухъумэ. Тиреспубликэ итхьэматэ – тилъэпкъэгъу, апшъэрэ еджэпIитIу тиI, егъэджэнымкIэ амалышIухэр къытIакIэхьагъэх. ТикIалэхэр анахь дэгъуцIэр зыхь апшъэрэ еджапIэу Урысыем итхэм ащеджэх, шIэныгъэлэжь, врач, военачальник гъэсэгъэшхохэри тилъэпкъкIэ тиIэх.

НэмыкI лъэпкъэгъоу тиреспубликэ исхэм зэфыщытыкIэ дэгъу адытиI. Ахэр тэ тиныбджэгъух, тигъунэгъу лъапIэх, тиIофшIэгъух. Зэзэгъыныгъэм ехьылIагъэу хабзэм шапхъэу ыштэхэрэр тэри, Адыгэ Хасэм хэтхэм, адетэгъаштэ, зэрэтлъэкIэуи IэпыIэгъу тафэхъу.

Лъэпкъым къыкIугъэ гъогур хэти ышIэн фай. Ащ зэпэуцу Iофыр щымыIэнэу, узэгурыIонэу уиакъылкIэ уфещэ. Адыгэхэр илъэс мин пчъагъэ хъугъэу Кавказым исых. Тэ тыбзэ гъэшIэгъоны, шэн-хэбзэ дахэхэри зетэхьэх, тикультури байдэд. Адыгэхэм якъэбзагъэрэ яхьалэлныгъэрэ дунаим зэкIэм зэлъашIагъ.

ТиныбжьыкIэхэм зафэтэгъазэ. Тилъэпкъ икIэн иухъумакIохэр шъоры, нахьыжъэу тиIэхэм ягугъапIэ шъо къышъуфэгъэзагъ. Тилъапсэ нахь пытэ хъунэу тэгугъэ, тибыракъи мамырэу къытшъхьащэрэт!

НэпшIэкъуй Амин.